Nowa strona 1

JAK UŁATWIĆ DZIECKU START W PRZEDSZKOLU?

Dziecko musi wiedzieć jak wygląda jego przedszkole. Wybierz się tam na spacer, pozwól dziecku pobawić się w przedszkolnej piaskownicy.
Jeśli Twój maluch nie miał do tej pory kontaktu z rówieśnikami zadbaj, aby to nadrobić np. zapraszaj znajomych z dziećmi, częściej wybieraj się na plac zabaw. Postaraj się, żeby dzieci bawiły się bez Twojej interwencji.
Stopniowo przyzwyczajaj dziecko do coraz dłuższych rozstań z rodzicami np. zostaw je u babci, cioci. Koniecznie przyjdź po nie o ustalonej porze, aby nie stracić jego zaufania.
Staraj się często mówić pozytywnie o przedszkolu - podkreślaj to, że pozna tam wiele dzieci, będzie mogło bawić się wspaniałymi zabawkami, nauczy się mnóstwo nowych rzeczy.
W żadnym przypadku nie strasz dziecka przedszkolem.
Wspólnie z dzieckiem przygotujcie rzeczy, które będą mu potrzebne w przedszkolu. Wybierzcie się razem na zakupy. Pozwól maluchowi wybrać kapcie, fartuszek, ręcznik.
Przygotuj dla dziecka rzeczy łatwe do ubierania - spodnie na gumkę, bluzki wciągane przez głowę, buty na rzepy. Unikaj suwaków, wymyślnych zapięć.
Sprawdź, czy Twoje dziecko potrafi wykonać proste, codzienne czynności - ubrać się i rozebrać, jeść, korzystać z ubikacji, myć ręce. Jeżeli okaże się, że ma z czymś problemy - poćwiczcie razem. Chwal je za każdy, nawet najmniejszy sukces. Przypominaj także dziecku, że w przedszkolu spotka miłe panie, które pomogą w każdej sytuacji.

Nie zamartwiaj się, że dziecko idzie do przedszkola, nie bój się, że sobie nie poradzi. Ono od razu wyczuje twoje nastroje i będzie negatywnie nastawione do tego nowego etapu w swoim życiu.

RADY NA PIERWSZE DNI W PRZEDSZKOLU

Nie przychodź do przedszkola na „ostatnią chwilę", unikaj pośpiechu. Wyprawa do przedszkola powinna być raczej miłym spacerem, a nie wyścigiem z czasem!
Nie obiecuj swojemu maluchowi nagród za pójście do przedszkola - dziecka nie można przekupywać!
Nie przeciągaj nadmiernie pożegnania w szatni. Odprowadź dziecko do sali, przekaż pod opiekę nauczycielce!
W żadnym wypadku nie zabieraj dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu. Jeżeli zrobisz to choć raz, Twój maluch będzie wiedział, że łzami można wszystko wymusić!
Postaraj się stopniowo wydłużać pobyt dziecka w przedszkolu. W pierwszych dniach odbieraj je zaraz po leżakowaniu!
Nie zmuszaj dziecka, aby zaraz po przyjściu do domu opowiadało, co wydarzyło się w przedszkolu. To powoduje niepotrzebny stres. Ono samo będzie wiedziało, kiedy podzielić się swoimi przeżyciami!
Chwal dziecko jak najczęściej, np. za pięknie wykonany rysunek w przedszkolu!
Pozwól dziecku zabrać do przedszkola ulubioną przytulankę lub inną zabawkę. Pamiętaj, aby nie była to rzecz, która łatwo może się zepsuć lub zgubić!

DEKALOG DLA RODZICÓW I WYCHOWAWCÓW WYNIKAJĄCY Z KONWENCJI PRAW DZIECKA

Nie upokarzaj dziecka, bo ono tak jak Ty – ma silne poczucie własnej godności.
Staraj się nie stosować takich metod, których sam w dzieciństwie nie akceptowałeś.
Pozwalaj dziecku dokonywać wyboru – najczęściej jak możesz.
Jeśli zachowałeś się wobec dziecka niewłaściwie, przeproś je i wytłumacz się. Nie bój się utraty autorytetu, dziecko i tak wie, kiedy popełniasz błędy.
Nigdy nie mów źle o dziecku, szczególnie w obecności innych osób.
Nie mów: „…zrób to, bo ja tak chcę…” Jeśli musisz czegoś zabronić, to uzasadnij.
Jeśli wydajesz polecenie dziecku, staraj się nie stać nad nim i mówić „z góry swego autorytetu”.
Nie musisz być za wszelką cenę konsekwentny, nie musisz być w zgodzie z innym dorosłym przeciwko dziecku, jeżeli wiesz, że on nie miał racji.
Jeżeli nie wiesz jak postąpić, pomyśl, jak ty poczułbyś się będąc dzieckiem.
Staraj się być czasem adwokatem własnego dziecka.

CO ROBIĆ W MOMENTACH AGRESYWNYCH ZACHOWAŃ DZIECI?

Pozwolić na odreagowanie złości, wybuchu. Nie mówić wtedy nie, poczekać aż to pierwsze napięcie minie. Jeśli dziecko nas nie odtrąci – przytulić. Jeśli nie chce – zostawić w spokoju. Nie pozwoli na robienie szkód i zniszczenia wokół siebie. W domu dziecko może rzucać poduszką, boksować ją, potupać nogami. W przedszkolu, jeśli to jest możliwe, należy zabrać dziecko w odosobnienie i też pozwolić na odreagowanie emocji, wyzłoszczenie się, wykrzyczenie czy wygadanie. Nie pozwolić na obrażanie kogokolwiek.
Nie komentować zachowania i nie prawić morałów, nie krytykować, nie ośmieszać. Krótko powiedzieć, co się nie podobało w zachowaniu dziecka. Mówić o zachowaniu a nie o dziecku.
Gdy minie pierwsza złość, napięcie emocjonalne, uspokoi się oddech, spróbować porozmawiać z dzieckiem. Nie naciskać, nie narzucać się. Można odłożyć rozmowę na inny termin.
Jeśli dziecko wyraziło chęć rozmowy – porozmawiać o jego uczuciach, odczuciach. Delikatnie dojść przyczyny takiego zachowania. Zapytać jak to widzi samo dziecko.
Jeśli są w to zamieszane inne osoby – wyjaśnić sprawę osobno z każdą z nich, by wyrobić własne zdanie i opinię w całej sprawie. Później pozwolić na wspólne ustalenie stron konfliktu. Niech obie strony same spróbują dojść do porozumienia i znaleźć rozwiązanie. Gdy nie mogą sobie poradzić, wtedy dobrze jest podsunąć propozycje dogodne dla obu stron.
Nie nagłaśniać sprawy, nie roztrząsać przy pierwszej lepszej okazji. Trzeba być bezstronnym i konsekwentnie trzymać się ustaleń. Dorośli (rodzice, nauczyciele, inni ludzie) też muszą dotrzymać słowa.
Gdy osoby uwikłane w problem znowu ujawnią swoje reakcje, wtedy wrócić do sprawy.
Nigdy nie należy straszyć, podnosić głosu. Dobrze jest użyć tonu spokojnego, stanowczego. Mówić krótko i rzeczowo – tyle, ile trzeba. Lepiej mniej niż za dużo. Nikt nie lubi długich tyrad, zwykle i tak niewiele się pamięta, gdy się jest w dużym napięciu emocjonalnym.
Trzeba zauważać i nagradzać pozytywne reakcje i zachowania. Jeśli pojawią się czasem drobne potknięcia czy przewinienia, może czasem lepiej ich nie dostrzegać.
Starać się postępować tak, aby każde dziecko odczuło, że jest w domu, w przedszkolu zauważane, lubiane, niezależnie od jego zdolności i możliwości. Każde ma coś w sobie miłego i dobrego. Docenić to warto i należy.

Każdy nauczyciel powinien sobie przypomnieć, czego nie lubił, gdy był mały.

Każdy rodzic powinien pamiętać, co go drażniło, czego nie lubił robić jako dziecko i jak mu było przykro, kiedy był karany, zbywany, gdy nikt nie chciał go wysłuchać.

Każdy, kto chce osiągnąć sukces, nie może zdawać się na przypadek. Trzeba czasami dużo czasu i cierpliwości, aby naprawić wyrządzone dziecku zło.

ROLA RODZICÓW W PROCESIE PLASTYCZNEGO TWORZENIA DZIECI.

Od najmłodszych lat rośnie w dziecku jego wrażliwość estetyczna, wrażliwość na piękno. Dziecku do lat trzech podoba się zwykle wszystko co kolorowe, jaskrawe, wesołe. Natomiast od czwartego roku życia dzieci stopniowo stają się wrażliwe już nie tylko na kolor, ale i na zestaw tych kolorów, a także na treść i formę oglądanego przedmiotu czy obrazu. Zaczyna kształtować się w nich poczucie piękna. To poczucie rozwija się w oparciu o pewne przeżycia natury estetycznej.

Rodzice, którzy mają wiele uczucia dla dzieci i dużo dobrej woli powinni dostarczać swym pociechom jak najwięcej bodźców estetycznych. Dlatego bardzo ważną rzeczą jest dbałość rodziców o ład i estetykę domu rodzinnego, a także o estetyczny wygląd ich samych. Wiemy np. jak dzieci są wrażliwe na ładną sukienkę swojej mamy, jak z zachwytem reagują na widok wracającego domownika od fryzjera. Dziecko cieszy bardziej kolorowy fartuszek we wzory niż gładki, woli pić z kubka barwnie ozdobionego niż ze zwykłego, białego. Ogromna rola rodziców leży w tym, by wszystko, czym otaczają dziecko było nie tylko praktyczne, ale i estetyczne.

Wraz z poczuciem piękna rośnie u dziecka potrzeba własnej twórczości, głównie plastycznej. Oczywiście rozwój twórczości plastycznej dziecka nie wybucha nagle, rodzice nie powinni więc oczekiwać od razu dojrzałych rysunków, pięknych wycinanek czy estetycznych ulepianek.

Pierwsze próby tworzenia, nie zawsze w oczach dorosłych udane, nie powinny zrażać ani rodziców, ani dzieci. Dziecko często chwalone nabiera stopniowo zapału do tego rodzaju „pracy”, a tym samym osiąga coraz lepsze rezultaty. Rozsądnie kierowane przez rodziców dziecko, zaczyna samo tworzyć coraz bardziej udane rysunki i barwne malowanki, zgrabne ulepianki, wycinanki. Z czasem dzieci chętnie biorą udział we wspólnych z rodziną przygotowaniach np. ozdób choinkowych, które powinny zawisnąć na drzewku. Dzieci to cieszy, są z tego dumne. Rodzice muszą tylko dbać o to, by nie stawiać im z początku zbyt wysokich wymagań.

Oczywiście na to, aby dziecko w domu chciało chętnie rysować, malować, lepić, trzeba stworzyć mu odpowiednie warunki - dostarczyć właściwy materiał i miejsce, w którym swobodnie, nie przeszkadzając nikomu, będzie mogło zabrać się do swojej sztuki. Dlatego też rodzice powinni zaadaptować dla dziecka odpowiednio oświetlone i zaciszne miejsce. Znaleźć się tam powinno krzesełko oraz biurko lub stolik, przy którym mogłoby bez obawy, że komuś zawadza, posługiwać się, siedząc w prawidłowej pozycji, np. kredką czy pędzlem.

Ważną również rzeczą jest dostarczanie dzieciom odpowiednich do możliwości rozwojowych materiałów i narzędzi. Nie wystarczy jednak raz na jakiś czas kupić kredki i blok rysunkowy. Trzeba stale dbać o to, by np. kredki były zatemperowane, by nie zabrakło czystych kartek, by w zestawie farb czy plasteliny nie zabrakło tych kolorów, których dziecko najczęściej używa i które najbardziej lubi.

To jednak nie wszystko, by dziecko z ochotą, czy nawet z pasją zabrało się do malowania, rysowania. Trzeba mu dostarczyć odpowiednich bodźców i następnie podsuwać mu delikatnie propozycję twórczej, plastycznej zabawy. Pomagają w tym rodzicom właściwie dobrane wiersze, opowiadania, bajki, estetyczne ilustracje, piosenki, a wreszcie bliski kontakt z przyrodą. Rodzice powinni również zabierać swoje pociechy do muzeum czy galerii sztuki, aby zachęcać je do własnych twórczych wysiłków w tej dziedzinie.

I wreszcie nie wystarczą bodźce, jeśli sami rodzice nie zaangażują się emocjonalnie w twórczość dziecka. Razem z nim powinni przeżywać radość z nowo powstałego dzieła. Powinni chwalić i szanować jego wytwory, urządzając czasem domową wystawę prac.

BIBLIOGRAFIA:

Czerwosz Z., Dzieci lubią rysować,
Gloton R., Clero C., Twórcza aktywność dziecka,
Popek St. (red.), Twórczość artystyczna w wychowaniu dzieci i młodzieży.

Opracowała: Dorota Rafińska

„AGRESJA WŚRÓD DZIECI”

CO TO JEST AGRESJA? RODZAJE I FORMY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

Agresja (łac. agressio – napad) to zachowanie przeciw określonym osobom (również przeciw sobie samemu) lub rzeczom, przynoszące formę ataku, czyli napaści fizycznej lub słownej. Za agresywne uznaje się dziecko, które wywołuje konflikty, bije inne dzieci, przezywa, przedrzeźnia, wyśmiewa, niszczy przedmioty, męczy zwierzęta. Wszystkie wymienione czynności agresywne cechują się uszkodzeniem lub wyrządzeniem komuś krzywdy, zadaniem cierpienia.

Mówiąc o zachowaniach agresywnych należy brać pod uwagę dwie formy agresji: fizyczną i słowną.

Agresja fizyczna przejawia się w formie uderzeń, potrąceń, kopania, podstawiania nogi, przedrzeźniania, przestraszenia, drażnienia, bójki. Mogą to być też uszkodzenia lub niszczenie przedmiotów, dewastacja przyrody.

Agresja słowna wyraża się w słownym zastraszaniu, grożeniu, poniżaniu osoby atakowanej. Inną formą agresji jest też rozpowszechnianie o danej osobie nieprawdziwych informacji. Wśród małych dzieci często spotykam się z werbalnym odbieraniem lub ograniczaniem swobody danej osobie np. zakaz udziału w niektórych pracach czy zabawach.
Ta forma agresji jest najboleśniej odbierana przez osobę atakowaną, bo dotyka jej godności, narażając na upokorzenie i ośmieszenie.

Wskutek działania hamulców (strach przed karą, obawa przed konsekwencjami), skłonności agresywne są nieraz tłumione i ulegają przemieszczeniu - manifestują się w formie wrogich myśli lub pragnień. Badania psychologiczne i fizjologiczne doprowadziły do następującego podziału agresji:

q agresja instrumentalna - dochodzi do niej wtedy, gdy dziecko wybiera taki sposób zachowania, dzięki któremu może uzyskać jakąś korzyść, osiągnąć zamierzony cel np. odepchnięcie innego dziecka od pożądanej zabawki lub wywołanie gniewu rodziców, nauczycieli i skierowanie go na kogoś innego czy wzbudzenie współczucia a w konsekwencji zyskanie ustępstwa w jakiejś innej sprawie,

q agresja naśladowcza - stanowi wynik mimowolnego naśladownictwa zachowań agresywnych, zgodnie z oglądanym wzorcem z najbliższego otoczenia,

q agresja frustracyjna - bywa konsekwencją wieloletnich powtarzających się sytuacji frustracyjnych, którym z reguły towarzyszą negatywne stany emocjonalne: gniew, złość, wściekłość. Frustracja ta może być spowodowana niezaspokojeniem potrzeb dziecka. Szczególnie chodzi tu o: blokadę potrzeby afiliacji (związków uczuciowych) poprzez oziębłość uczuciową rodziców, brak z ich strony objawów serdeczności i życzliwości, nadmierną surowość oraz stosowanie kar fizycznych; blokada potrzeby uznania społecznego - jest wynikiem zbyt częstego upominania dziecka, wytykaniem jego wad i braków, częstym porównywaniem go z wzorowo zachowującymi się innymi dziećmi, blokada potrzeby samodzielności - wywołana jest zbytnim ograniczeniem inicjatywy dziecka, wyręczaniem go przez rodziców przy wykonywaniu najprostszych czynności oraz stosowaniem zbyt rygorystycznych zakazów i nakazów.

q agresja patologiczna - jej przyczyną są procesy chorobowe zachodzące w układzie nerwowym; można ją rozpoznać u dzieci nadpobudliwych psychoruchowo, epileptyków, schizofreników, oligofreników i psychopatów.

PRZYCZYNY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

Agresywność może być przez dzieci demonstrowana kiedy:

- nie potrafią nawiązać kontaktu z innymi dziećmi w grupie, chcą zwrócić na siebie uwagę,
- wierzą, że bicie, gryzienie i drapanie jest czymś normalnym, ponieważ nie nauczyły się innych metod i sposobów rozwiązywania problemów w grupie,

- czują się odrzucone, niesprawiedliwie traktowane przez grupę, nauczyciela, rodziców,
- czują się niekochane, np. z powodu problemów małżeńskich rodziców lub zazdrości o rodzeństwo, braku poczucia rodzinnego ciepła i spędzania z dzieckiem zbyt mało czasu,
- nie są zauważane osiągnięcia dziecka, stawia się im zbyt wygórowane wymagania, albo nie wierzy, że są w stanie sprostać wymaganiom,

- nie mają zaspokojonej w stopniu wystarczającym potrzeby aktywności i ruchu (szczególnie np. kiedy w małych mieszkaniach i przed domem jest brak odpowiedniego miejsca do zabawy),
- wymuszona została rezygnację z czegoś lub ze spełnienia pragnienia bez odpowiedniej przekonywującej argumentacji,

- doświadczają osobiście lub widzą przemoc, agresję dorosłych i traktują to jako zachowanie normalne,

- nie posiadają określonych jasno zasad i norm, budujących bezpieczeństwo wokół dziecka,

- oglądają programy telewizyjne, w których występuje przemoc.

SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA AGRESJI UŁATWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW

Każde agresywnie zachowujące się dziecko potrzebuje pomocy. Każdorazowe karanie za złe zachowanie powoduje tylko, że dziecko gromadzi w sobie napięcie, dając mu upust gdzie indziej. Nie istnieje agresja bez przyczyny, zawsze jest powód do zachowania agresywnego. Aby skutecznie przezwyciężyć agresję musimy zrozumieć jej przyczyny i dostosować do niej odpowiednie środki oddziaływania pedagogicznego.

1. Należy wytyczyć jasne reguły postępowania, jednoznacznie określone w języku zrozumiałym dla dziecka lub wspólnie z nim ustalić zasady i normy postępowania. Powinno ono znać granice i być uprzedzone o konsekwencjach ich przekroczenia.

2. Dziecku trzeba mówić „co jest dobre, a co złe", co pożądane, a co zabronione, tak wcześnie jak to możliwe, rozmawiać z nim na temat wartości cenionych wśród ludzi.

3. W domu musi panować atmosfera ciepła, życzliwości, akceptacji i zainteresowania sprawami dziecka. Jego potrzeby psychiczne powinny być bezwarunkowo zaspokojone; nie wolno zapewniać poczucia bezpieczeństwa i miłości tylko pod warunkiem spełnienia przez dziecko naszych oczekiwań.

4. Rodzice muszą być świadomi tego, że ogromny wpływ na psychikę ich dziecka ma telewizja. Dobrze jest, gdy programy telewizyjne oraz gry komputerowe są traktowane wybiórczo, a dzieci oglądają je wspólnie z rodzicami i prowadzone są na ich temat rozmowy.

5. W całokształcie oddziaływania na postawę społeczną dzieci, w dążeniu do zmniejszenia wśród nich konfliktów, nie można zapomnieć o literaturze dziecięcej. Przyczynia się ona w znacznej mierze do rozwoju wyobraźni, wrażliwości oraz więzi uczuciowej wśród dzieci. Literatura jest źródłem wielu dziecięcych marzeń o bohaterstwie i bohaterze, z którym się identyfikują. Dziecko odkrywa swoją najważniejszą postać i z nią się utożsamia.

6. Godne uwagi jest zastosowanie muzykoterapii jako środka leczniczego wobec dzieci z zaburzeniami zachowania. W czasie ćwiczeń relaksacyjnych następuje odprężenie i uspokojenie organizmu. Taki stan likwiduje niepokój i lęk, a wyzwala spokój pewność siebie, a w dalszej konsekwencji pobudza aktywność i poczucie satysfakcji z twórczego działania. Do ćwiczeń relaksacyjnych należy dobrać taką muzykę, która pozwoli odreagować stres i pozbyć się stanów lękowych. Przez trafnie dobrane tempo muzyki możemy regulować emocje dzieci - nadmierne pobudzenie niwelować wolniejszą i wyciszoną muzyką, stany pasywnych postaw - pobudzać muzyką głośniejszą i bardziej dynamiczną. Muzykę taką , powszechnie dostępną w sklepach, możemy wykorzystać jako tło do różnych zabaw, prac plastycznych lub wyciszenia organizmu podczas odpoczynku np. dzieci leżą na dywanie, zamykają oczy i słuchają cichej muzyki, a za pomocą wyobraźni przenoszą się w miejsca, o których opowiada lub czyta nauczycielka czy rodzic.

7. Zapewnienie dziecku odpowiedniej ilości ruchu - czasami agresja rodzi się z powodu nagromadzonej energii, która musi znaleźć ujście. Szczególnie wskazany jest ruch na świeżym powietrzu, ponieważ dotlenienie organizmu poprawia samopoczucie i ogólną kondycję dzieci, a przy tym radość i śmiech rozładowuje napięcia, wprowadza ciepłą, pełną zabawy atmosferę, jednoczy z innymi dziećmi.

Opracowała: Magdalena Dudczak

DZIECKO NADPOBUDLIWE

Termin ”nadpobudliwość psychoruchowa” zrobił ostatnio dużą karierę. Diagnoza brzmi groźnie, ale nie zawsze jest prawdziwa. Drogi rodzicu! Przeczytaj, zanim zaczniesz się martwić. Wcale nie każde energiczne, ruchliwe i roztrzepane dziecko jest nadpobudliwe. A nawet jeśli jest, to możesz mu pomóc.

W piśmiennictwie światowym używane są dwie nazwy:

Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD) - wg klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
Zespół Hiperkinetyczny, czyli zaburzenia nadpobudliwości psychoruchowej (ICD–10) - wg Światowej Organizacji Zdrowia międzynarodowej klasyfikacji chorób.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej charakteryzuje się odmienną pracą mózgu, która uniemożliwia dziecku kontrolowanie swoich zachowań w sferze uwagi, ruchów i emocji. Dziecko nadpobudliwe ma za mało zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania, przeważają z kolei procesy pobudzania. Mózg takich dzieci bombardowany jest różnymi informacjami, których nie umie odfiltrować, czyli wybrać najważniejszej w danej sytuacji. Dlatego dzieci te szybko się rozpraszają, wszystko jest dla nich ciekawe. Słyszą zarówno głos mamy dobiegający z pokoju obok, jak i głos ptaków za oknem, hałas przejeżdżającego autobusu. Ich mózg jest bombardowany przez wszystkie te bodźce naraz. I z tym dziecko ma problemy – nie potrafi wybrać najważniejszego.

O zespole nadpobudliwości psychoruchowej mówimy wtedy, jeżeli początek zaburzenia występuje nie później niż w wieku 7 lat, a jego objawy utrzymują się przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu prowadzącym do nieprzystosowania lub niezgodnym z poziomem rozwoju dziecka. Cechą charakterystyczną zespołu jest występowanie trwałych wzorców zachowania a przejawiających się przede wszystkim jako: zaburzenia koncentracji uwagi, nadmierna impulsywność oraz nadruchliwość. Aby mówić o nadpobudliwości dziecko musi mieć objawy stale lub niemal stale (choć o różnym nasileniu) w przedszkolu, w domu, na podwórku.

Przyczynami nadpobudliwości od strony biologicznej mogą być różne czynniki uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy, zarówno w okresie jego kształtowania się, jak i później, np.: czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki), choroby zakaźne lub inne w czasie ciąży, zatrucia ciąży, niewłaściwe odżywianie się, urazy mechaniczne lub niedotlenienie podczas porodu, poważne choroby lub urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym. Bardzo wiele zależy od tego, w jakim środowisku znajduje się dziecko nadpobudliwe. Wpływ ma: atmosfera rodzinna, wymagania najbliższego otoczenia, w tym instytucji, do których dziecko uczęszcza, styl wychowawczy w rodzinie oraz czy są zaspakajane podstawowe potrzeby psychiczne dziecka.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej przekazywany jest dziedzicznie. Badania naukowe na świecie wykazały, że przypadłość ta występuje często u krewnych (32-50%), rodzeństwa (35%), rodziców (40%).

Objawy ADHD są widoczne już we wczesnym dzieciństwie. Niemowlak ma kłopoty z zaśnięciem, często się budzi, niespokojnie ssie pierś, dostaje ataków płaczu i wtedy zanosi się aż do bezdechu. Noszone na rękach wykonują obroty wokół własnej osi, w wózku nie siedzą, lecz podskakują i usiłują z niego wyjść. Przy nauce chodzenia napina wszystkie mięśnie, staje na palcach. Wpada na domowe sprzęty, nie potrafi dłużej bawić się jedną zabawką, już po dwóch łyżkach zupy chce zejść z krzesełka. Łatwo wpada w złość. W okresie przedszkolnym dzieci nadpobudliwe psychoruchowo preferują zabawy ruchowe z elementem gonitwy i siłowania. Często doznają urazów, gdyż nie potrafią właściwie ocenić odległości i nie panują w pełni nad własnym ciałem. To z kolei jest dla nich źródłem frustracji, która wyrażają atakami wściekłości lub rozpaczy. Mają kłopoty z zapamiętywaniem szczegółów, z trudnością uczą się nowych słów - przekręcają je lub mylą z innymi podobnie brzmiącymi. Nie są w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć w przedszkolu, lub w czasie wykonywania jakiejś czynności. Na zajęciach często jednak wyrywają się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości, często mają kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej, przerywają lub przeszkadzają innym. Nie potrafią usiedzieć w miejscu – posadzone na chwilę machają rękami i nogami. Podczas oglądania filmów podskakują, klaszczą, wybiegają z pokoju, często zmieniają kanały telewizyjne. Określane są mianem wiercipięty i niezdary. Na skutek zaburzonej koordynacji ich ruchy są niezgrabne i nieekonomiczne. Występują trudności w łapaniu i kopaniu piłki jak również w nauce jazdy na rowerze. W sferze motoryki małej dzieci maja kłopoty z wiązaniem sznurowadeł, zapinania guzików, często brzydko rysują ich prace są wymięte i poplamione. Nie potrafią opanować umiejętności ładnego pisania. Dodatkowo mogą pojawić się ruchy związane z wyładowaniem tej potrzeby takie jak: ssanie palca, obgryzanie paznokci, zabawa włosami czy tez tiki nerwowe, czyli nagłe i mimowolne wyładowania ruchowe różnych grup mięśniowych nie podlegające kontroli np.: zaciskanie powiek, unoszenie brwi, grymasy twarzy lub podrzucanie ramion. Jeżeli występują u dzieci przedszkolnych świadczą o poważnych zaburzeniach emocjonalnych.

Często rodzina nie jest w stanie sama sobie pomóc, musi udać się do specjalisty. Nadpobudliwość zdiagnozować może psychiatra. Większość jednak dzieci trafia do specjalisty dopiero w szkole podstawowej. Na ogół z etykietą „trudne”. Objawy tej ,,trudności’’ zawsze są podobne: dziecko nie kontroluje własnej impulsywności, nie potrafi się skoncentrować, jest pobudzone ruchowo. Wiele osób z najbliższego otoczenia dziecka nadpobudliwego wydaje się nie dostrzegać jego zalet – wdzięku, szczerości, żywiołowej serdeczności w okazywaniu innym ciepłych uczuć, czy wysokiej sprawności intelektu. Nierozumiane, często obarczane winą za swoje zachowanie, wcześnie traci kontakt ze spokojnymi rówieśnikami, nie odnosi sukcesów na miarę swoich możliwości, zyskuje opinię złego ucznia, w efekcie przeżywa odtrącenie, nierzadko połączone z depresją.

Dzieci nadpobudliwe są dziećmi trudnymi, wymagającymi większego wkładu pracy, większej cierpliwości bardziej przemyślanego, konsekwentnego działania dla osiągnięcia pozytywnych rezultatów wychowawczych. Będąc uciążliwe, kłopotliwe, wprowadzają dorosłych w stan zdenerwowania, wtedy zawodzi samokontrola, a zaczyna się samoobrona przed aktywnością dziecka. Dziecko nadpobudliwe potrzebuje więcej zrozumienia, tolerancji i cierpliwości ze strony dorosłych. Warto pamiętać, że jego zachowania, męczące dla otoczenia, jemu samemu sprawiają również poważne problemy, trudniej mu znaleźć przyjaciół, trudno odnieść sukces, trudniej usłyszeć pochwały. Rodzice powinni wiedzieć, że u dziecka nadpobudliwego występuje stałe napięcie wynikające ze wzmożenia procesów nerwowo-mięśniowych i psychicznych. Właśnie to napięcie zmusza je do bycia aktywnymi, wyładowania ruchem wewnętrznego niepokoju. Tego niepokoju nie można złamać na siłę karą, bo wówczas osiągniemy efekt odwrotny do zamierzonego - niepokój się zwiększy, dochodzi upór, zaciętość, częste kłamstwa w celu uniknięcia kary.

Chociaż nie jest to łatwe, to jednak wiemy, jak pomóc dziecku nadpobudliwemu.

Rady dla rodziców posiadających dzieci nadpobudliwe psychoruchowo:

Wydając polecenie, mówiąc do dziecka koniecznie nawiąż z nim kontakt wzrokowy.
Polecenia powinny być krótkie i konkretne najlepiej dotyczące jednej sprawy. (np. ułóż kredki, posadź Misie na półce), komunikat: „posprzątaj pokój” jest dla nadpobudliwego malucha zbyt trudna do zrozumienia.
Baw się razem z dzieckiem prostymi układankami puzzlami. Czytaj bajki krótkie i zachęcaj dziecko do opowiedzenia ich treści.
Ograniczaj możliwości rozpraszania się – proponuj jedną zabawkę, nie włączaj bajki w czasie posiłku ani głośnej muzyki w czasie zabawy. Ponieważ dziecko łatwo się rozprasza, należy się starać by w domu był spokój. Należy dbać o to, by dziecko mogło się skupić na jednej czynności.
Zwracaj się bezpośrednio do dziecka, organizuj mu czas wyznaczając konkretne zadania.
Wprowadź porządek i rutynę. Większość dzieci lubi, kiedy rytm dnia jest stały. Znana pora wstawania, posiłków, obowiązków i kładzenia się spać. Daje im to poczucie bezpieczeństwa i stałości. Poza tym układ nerwowy i cały organizm dziecka ma czas na regenerację.
Przed snem prowadź zabawy relaksacyjne i wyciszające (np. słuchanie bajek, rozmowa z rodzicami).
Działaj konsekwentnie. Rodzic musi stawiać jasne granice, co dziecku wolno, a czego nie może wykonywać.
Atmosfera w domu powinna być spokojna i życzliwa.
Zapewnij dziecku dużo ruchu na świeżym powietrzu.
Proponuj mu zabawy, w których może odnieść sukces i czerpać przyjemność z samego przebiegu zabawy.
zorganizować dziecku w domu kącik plastyczny, gdzie poprzez np. malowanie, lepienie będzie mogło rozwijać twórczą ekspresję i odreagować napięcie. Ważne jest, aby swoją postawą rodzice zachęcali do takiej twórczości, zadbali o to, aby rysunek czy wycinanka była doprowadzone do końca, miejsce posprzątane, a praca znalazła się na wystawie (w wyznaczonym miejscu w domu).
Słuchaj z dzieckiem spokojnej muzyki.
Ogranicz dziecku oglądanie telewizji i zabawę grami komputerowymi, wyeliminuj programy o treści agresywnej z dużym ładunkiem emocji i szybką akcją.
Nie zmuszaj dziecka do jedzenia czegoś, co mu stanowczo nie smakuje lub do noszenia garderoby, która mu się nie podoba.
Koncentrację dziecka rozwijaj poprzez zabawę w teatrzyk używając zabawek, które dziecko posiada w domu.
Staraj się dostosować tempo pracy i zabawy do możliwości psychofizycznych dziecka. Stawiaj przed nim zadania „nie wygórowane”.
Doceniaj wysiłek dziecka, często je chwal. Natychmiast nagradzaj dziecko za wykonanie czegoś samodzielnie i dobrze. Jest na to wiele sposobów, np. pochwała – słowa uznania za dobrze wykonaną pracę lub właściwe zachowanie, wypowiedziane życzliwym tonem, potwierdzone przytuleniem i serdecznym wyrazem twarzy. Atrakcyjną dla dziecka nagrodą są nalepki lub serduszka umieszczone w widocznym dla wszystkich miejscu. W ten sposób zachęcisz dziecko do dalszej pracy.

Czego rodzice dziecka nadpobudliwego robić nie powinni?

Dzieci nadpobudliwe swą uciążliwością prowokują rodziców do popełniania błędów wychowawczych. Błędy te to najczęściej stosowanie niewłaściwych kar:

Bicie, jako główny środek wychowawczy nie rozwiązuje problemów, najczęściej jeszcze je pogłębia, zwłaszcza w przypadku dzieci agresywnych. Stosowanie bicia może spowodować nasilenie tendencji do atakowania i agresji.
Niewłaściwe zakazy. Nigdy nie zakazujmy tego, co jest związane z podstawowymi potrzebami dziecka nadpobudliwego np. wyjście na podwórko, aktywność i ruch - bowiem uzyskamy odwrotny do zamierzonego efekt - nadpobudliwość się zwiększy.
Nie wolno wygrażać: „... bo nie będę Cię kochać” - dziecko musi być pewne miłości rodziców w każdych okolicznościach, to podstawa poczucia bezpieczeństwa.
Nie należy karać dziecka dodatkową nauką, wzmacnia się w nim wówczas przekonanie, że uczenie się jest karą.
Nie należy wymierzać kary w wielkim zdenerwowaniu.
Nie wolno stosować kar, które na pewno nie będą wykonane /brak konsekwencji/.
Kara nie powinna dziecka osądzić i obniżać poczucia własnej wartości, lecz wskazać błąd, możliwość jego naprawy i uzyskania przebaczenia rodziców.
Nie należy upominać dziecka z powodu jego żywości, trzeba zaniechać uwag typu: „nie skacz”, „nie wierć się”, należy umożliwić dziecku uprawianie sportu: judo, pływanie, bieganie.
Nie można na siłę przełamywać uporu. Układ nerwowy dziecka nadpobudliwego ma mniejszą odporność - wszelkie drastyczne środki wychowawcze wzmagają tylko jego pobudliwość.

Zawsze należy pamiętać, że kary wówczas są skuteczne w wychowaniu dzieci, gdy są wymierzane sporadycznie i jeśli nie jest ich więcej niż nagród.

LITERATURA:

Hallowell, Edward M., Ratey, John J.: W świecie ADHD, Media Rodzina, Poznań 2004
Namysłowska, I.: Psychiatria dzieci i młodzieży [w:] Bilikiewicz, A.: Psychiatria, PZWL, Warszawa 1998
Neuhaus, C.: Dziecko nadaktywne, Klub dla Ciebie, Warszawa 2003
Weyhreter, H.: Trudności z koncentracją uwagi, PZWL, Warszawa 2004
Wolańczyk, T., Kołakowski, A., Skotnicka, M.: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Wydawnictwo BiFolium, Lublin 1999

opracowała: Dorota Rafińska

JAK WSPIERAĆ DZIECKO W OSIĄGNIĘCIU GOTOWOŚCI SZKOLNEJ?

Problem gotowości szkolnej należy do zagadnień psychologii rozwojowej i wychowawczej. Rozpatruje ona rozwój dziecka pod kątem jego rozwoju psychoruchowego, czyli jedności psychiki i motoryki. Ważne jest rozwijanie się koordynacji pomiędzy funkcjami percepcyjnymi i motorycznymi, a więc kształtowanie się integracji percepcyjno - motorycznej. Biorąc pod uwagę te zależności, dojrzałość szkolna to najogólniej gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki, zależna od poziomu jego ogólnego rozwoju, stanu zdrowia i zdolności do przystosowania się do nowego środowiska.

Stefan Szuman w swojej książce „O rozwoju języka i myślenia dziecka” określa dojrzałość jako osiąganie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej.

Organizowanie wspierania rozwoju dziecka w osiąganiu gotowości szkolnej to szukanie rozwiązań dla pomyślnego pokonania „szkolnego progu”. Właśnie dzięki takim rozwiązaniom, które wykorzystają naturalne potrzeby i zainteresowania dziecka, możliwe będzie uzyskanie równowagi między możliwościami dziecka i wymaganiami szkoły.

Centralnym punktem wspierania dziecka stanowią potrzeby i oczekiwania dzieci. Istotne jest wydobycie maksimum motywacji i zaangażowania ze strony dziecka. Praktyka pedagogiczna ukazuje nam, iż tempo rozwoju u poszczególnych dzieci może być zupełnie odmienne. W praktyce najczęstsze są fragmentaryczne opóźnienia rozwoju, czyli zakłócenia jego rytmu. Najczęściej spotykane zaburzenia u dzieci obejmują sferę ruchową, poznawczą oraz emocjonalno - społeczną. W sferze ruchowej wyróżniamy opóźnienia rozwoju ruchowego, zaburzenia napięcia mięśniowego, niesprawność manualną, zaburzenia procesu lateralizacji. Sfera poznawcza obejmuje zaburzenia percepcji słuchowej, wzrokowej, zaburzenia mowy. Sfera emocjonalno – społeczna natomiast to infantylizm uczuciowy, zaburzenia dynamiki procesów nerwowych, które powodują, że dziecko jest nadpobudliwe albo zahamowane psychoruchowo.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, jednym z istotnych elementów jest kształtowanie umiejętności językowych dziecka. Warunkiem sprawnego mówienia, czytania
i pisania jest rozwój odpowiadającej tym czynnościom motoryki i powiązanej z nią koordynacji wzrokowo – ruchowej (czytanie i przepisywanie) oraz słuchowo – ruchowej (pisanie ze słuchu). Chcąc ułatwić dziecku trudny start szkolny, ważne jest kształtowanie kompetencji poznawczych oraz przygotowanie do nauki czytania i pisania. Związane jest
to ze wspomaganiem rozwoju mowy, rozwijaniem percepcji wzrokowej i słuchowej, ćwiczeniem sprawności manualnej, w tym grafomotorycznej.

Integralną częścią wspierania dziecka w osiąganiu szeroko rozumianej gotowości szkolnej jest dojrzałość do nauki czytania i pisania. Pracując z dzieckiem przedszkolnym i chcąc zapewnić mu owe wsparcie, należy kształtować pozytywne nastawienie oraz motywację. Ważny jest także, rozwój intelektualny – rozwijanie u dziecka procesów myślowych na poziomie operacyjnym. Rozwój mowy i języka oraz kształtowanie świadomości językowej również jest bardzo pomocne dziecku. Wypracowanie odpowiednich metod postępowania, pozwala zredukować ryzyko pojawienia się trudności czytania i pisania. Jedną z takich metod jest kształtowanie percepcji słuchowej. Warto usprawniać tę funkcję m. in. poprzez ćwiczenie wrażliwości słuchowej, ćwiczenia rytmiczne, słuchu fonemowego, analizy i syntezy sylabowej i głoskowej oraz koncentracji słuchowej. Przykładami takich ćwiczeń może być np. tworzenie rymów, wystukiwanie rytmu, wysłuchiwanie i odgadywanie dźwięków, wyróżnianie głosek w wyrazach i wyrazów w zdaniach czy wszelkie zabawy dźwiękonaśladowcze na podstawie dziecięcych wierszyków.

W opanowaniu umiejętności czytania i pisania obok spostrzegania słuchowego znaczną rolę odgrywa percepcja wzrokowa. W kształtowaniu jej pomoże układanie puzzli, wynajdowanie różnic w obrazkach, czy gra w domino.

Oprócz kształtowania sfery poznawczej, w tym wsparcia językowego, istotna jest pomoc we wzmacnianiu dojrzałości emocjonalno – społecznej dziecka. Nauka radzenia sobie z porażkami, wyrażania emocji, zachęcanie do wytrwałego dążenia do celu pomimo trudności, czy wykazywania inicjatywy i samodzielności to tylko niektóre ze sposobów wspierania dziecka wspinającego się na kolejny szczebel edukacji.

Aby dziecko otrzymało realne wsparcie niezbędne jest indywidualne podejście, ocena jego potencjału i ewentualnych problemów rozwojowych. Wspierać dziecko znaczy stwarzać warunki i sytuacje zachęcające do pracy nad kształtowaniem sfery psychomotorycznej oraz emocjonalno-społecznej.

Literatura:

Marta Bogdanowicz, Metoda dobrego startu, WSiP, Warszawa 2004

Stefan Szuman, O rozwoju języka i myślenia dziecka, Warszawa 1968

Danuta Krzywoń, Wspieranie dziecka w osiąganiu dojrzałości szkolnej,
strona Web /http://www.sbc.org.pl/

Malgorzata Bober , Nauka poprzez zabawę, artykuł:
strona Web /http://www.sp26.com.pl/

Joanna Graban, Roman Sprawka, Trening słuchu. Ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową u dzieci, Harmonia, Gdańsk 2011

opracowała: Daria Butrykowska

"NASZ EKOLOGICZNY DOM"

ODPADY

Ilość odpadów wzrasta wprost proporcjonalnie do zamożności społeczeństwa i do jego poziomu cywilizacyjnego. Konsumpcyjny styl życia oznacza wielką ilość artykułów jednorazowego użytku oraz opakowań. Ludzie w dużych miastach zupełnie nie zdają sobie sprawy z istnienia problemu, wyrzucają śmieci do śmietnika i nie myślą o nich więcej. Zostawiają zmartwienie władzom miejskim. Problem ten wyraźniej rysuje się na wsi, gdzie nagminne jest wywożenie śmieci np. do lasu, jeziora. Wszystkie najpiękniejsze, najbardziej malownicze zakątki Polski stają się z wolna śmietniskami. Zagrożenia, które stwarza nielegalne wysypisko, są rozliczne. Najpoważniejszą groźbą jest możliwość zatrucia wód gruntowych. Woda z opadów atmosferycznych, przesączając się przez śmieci, może z nich wypłukiwać wiele niepożądanych substancji, od biogenów i innych soli, poprzez dziesiątki związków chloroorganicznych i metale ciężkie, aż do bakterii chorobotwórczych włącznie. Cały ten bagaż może wraz z wodami gruntowymi zawędrować daleko i pojawić się w odległych miejscach, nieraz zupełnie niespodziewanie. Gnijące w głębi wysypiska szczątki organiczne mogą być źródłem siarkowodoru lub innych gazów o odrażającej woni. Zawsze są źródłem metanu, który może zapalić się sam i podpalić całe wysypisko. Gazy i dymy z płonącego wysypiska to już jest poważne i bezpośrednie zagrożenie, gdyż przy obecnych ilościach tworzyw sztucznych w śmieciach, będą zapewne zawierać dioksyny. W takiej sytuacji plagę much i szczurów oraz stada ptaków krukowatych i mew należy już uznać za drobiazg.

Ze względu na długi czas degradacji odpadów tworzyw sztucznych utrzymywanie ich na składowiskach jest niekorzystne. Nadzieją na poprawę sytuacji jest wzrost recyklingu. Przynosi on korzyści ekonomiczne i ekologiczne. Sortowanie śmieci na papier, szkło, metal i plastik doprowadza odpady (surowce wtórne) do stanu, który pozwala na ich ponowne wykorzystanie. Recykling to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach, w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu. Recykling ma duże znaczenie dla ochrony środowiska i jest coraz szerzej stosowany. W wyniku recyklingu można otrzymać wiele przedmiotów użytku codziennego np. papier z makulatury, części samochodowe, plastikowe ławki, aparaty telefoniczne, doniczki na kwiaty, wykładziny podłogowe oraz wiele, wiele innych, z surowców odpadowych.

Każdy z nas może przyczynić się do zmniejszenia objętości wywożonych na składowisko śmieci.

Zmniejszaj ilość odpadów!

Unikaj przedmiotów jednorazowego użytku!

Napoje kupuj tylko w butelkach zwrotnych!

Unikaj opakowań z materiałów problemowych, takich jak np. z PCV, ze zmiękczonych tworzyw piankowych. Lepiej jest kupować towary nie opakowane!

W trakcie zakupów korzystaj z toreb tekstylnych i siatek!

Odpady niebezpieczne, takie jak zużyte akumulatory, baterie, świetlówki odstawiaj do miejsc specjalnie do tego celu wyznaczonych!

Segreguj wyrzucane śmieci!

DO POJEMNIKA NA MAKULATURĘ:

wrzucaj - stare gazety, książki, zeszyty, prospekty, katalogi, papierowe torby i worki, pudełka kartonowe i tekturowe.

nie wrzucaj - kalek, papierów przebitkowych, papieru i tektury pokrytych folią, kartoników po napojach i mleku, zabrudzonego i zatłuszczonego papieru, np. z opakowań po maśle, margarynie i mięsie.

DO POJEMNIKA NA SZKŁO:

wrzucaj - butelki i słoiki bez nakrętek, inne pojemniki szklane, stłuczkę szklaną bez dodatków metalowych i plastikowych.

nie wrzucaj - szkła okiennego i zbrojonego, luster, pobitych naczyń z fajansu i porcelany, szkła kryształowego, zużytych żarówek i świetlówek, nakrętek, kapsli i korków.

DO POJEMNIKA NA PLASTIK:

wrzucaj - czyste, bez nakrętek butelki po napojach oraz opakowania po środkach chemii gospodarczej i kosmetykach.

nie wrzucaj - folii gospodarczej, ogrodniczej i budowlanej, plastikowych siatek i toreb (tzw. reklamówek), woreczków foliowych, butelek po oleju silnikowym, tworzyw piankowych, styropianu.

DO POJEMNIKA NA METALE:

wrzucaj - puszki po konserwach, folie metalowe, tubki metalowe, naczynia do gotowania, narzędzia, druty, puszki po napojach, rury, metalowe zakrętki.

nie wrzucaj - puszek po lakierach i aerozolach, puszek po farbach i olejach.

Czy wiesz, że…

... w Polsce poziom selektywnego odzyskiwania odpadów wynosi jedynie 4 kg/ mieszkańca, podczas gdy w Czechach jest to 19 kg, natomiast w Niemczech 76 kg/ mieszkańca!
... obecnie w Polsce wytwarzamy ok. 13,5 mln ton odpadów komunalnych rocznie, co daje średnio daje 350 kg na mieszkańca rocznie,

... na polskich składowiskach znajdują się ponad 2 miliardy ton odpadów przemysłowych i 4 miliony ton odpadów komunalnych,

... codziennie każde duże miasto w Polsce wysyła na składowisko 100 ciężarówek z odpadami,
... w Polsce tylko 222 tysiące ton odpadów komunalnych jest kompostowanych (2 %), dla porównania w Danii, Szwajcarii i Szwecji od 60-80 %,

... każdy z nas wyrzuca w ciągu roku około 56 opakowań szklanych nadających się w pełni do ponownego wykorzystania,

... produkty ze szkła w 100% nadają się do ponownego przerobu (recyklingu),

... jeżeli każdy z nas wyrzuci na śmietnik tylko jeden słoik to na wysypiska w całej Polsce trafi rocznie 10 tysięcy ton szkła,

... każda szklana butelka ponownie wprowadzona do obiegu pozwala zaoszczędzić energię potrzebną do świecenia 100-watowej żarówki przez 4 godziny,

... w Polsce rocznie zużywa się 400 milionów aluminiowych puszek, które można powtórnie przetworzyć oraz wykorzystać i to nieskończenie wiele razy,

... 1 litr zużytego oleju silnikowe wylanego do rzeki lub kanalizacji jest w stanie zanieczyścić 1 milion litrów wody,

... aby wyprodukować 1 tonę papieru trzeba ściąć średnio 17 drzew,

... ponowny przerób stosu gazet o wysokości 125 cm pozwala na uratowanie sześciometrowej sosny,

... każda tona odzyskanej makulatury pozwoli zaoszczędzić 1200 litrów wody w papierni oraz 2,5 m³ przestrzeni środowiska,

... każde 100 kg papieru to średniej wielkości dwa drzewa, przy czym należy wiedzieć, że jedno drzewo produkuje w ciągu roku tlen wystarczający dla 10 osób,

... rozkład plastikowej butelki może trwać nawet 500 lat,

... wyrzucone w przeciągu roku na całym świecie butelki PET ustawione jedna na drugiej utworzyłyby wieżę o wysokości 28 milionów kilometrów,

... butelki, torebki śniadaniowe bądź torby na zakupy stanowią ok. 7% masy wszystkich śmieci, ale zajmują dużo miejsca – niemal 30% wszystkich odpadów,

... około 2 miliony ptaków i ssaków wodnych ginie na świecie na skutek połknięcia plastikowych odpadów wrzucanych do mórz i oceanów,

... ilość nagromadzonych odpadów zwiększyła się trzykrotnie przez ostatnie 20 lat, zajmowana przez te odpady powierzchnia zwiększyła się dwukrotnie.

Opracowała: Dorota Rafińska